Kościół w Kiwitach

Gdy podróżuje się drogą nr 513 z Wozławek do Lidzbarka Warmińskiego, mijamy gminną wieś, Kiwity. Miejscowość widać z daleka, za sprawą wysokiej wieży gotyckiego kościoła pw. świętych Apostołów Piotra i Pawła. Imponująca budowla góruje nad wsią. Jednej z bram wejściowych na podwórze kościelne pilnuje... Śmierć z Kiwit.

Kiwity założono w 1308 roku, a już kilka lat później zostały zrównane z ziemią, za sprawą działań wojennych. Wieś ponownie lokował w 1319 biskup warmiński Eberhard z Nysy. Z przywileju tego biskupa od 1308 funkcjonował tu młyn i karczma. Młyn znany był w XVIII w. w całej okolicy. Kościół budowano w latach 1350-1370. Jego wieżę odnowiono i przebudowano w 1687 roku. Na pamiątkę tego remontu umieszczono na niej chorągiewkę z wymienioną datą. Wnętrze kościoła kryje wiele cennych zabytków. Rokokowe i poźno barokowe ołtarze, poźno gotyckie rzeźby i obrazy, epitafia dawnych mieszkańców, a w tym proboszcza, a potem biskupa warmińskiego sufragana Jana Wilde.


Na podwórze kościoła, na którym był ongiś cmentarz, prowadzą dwa portale z bramami z kutego żelaza. W niszy portalu wschodniego stoi mierząca 65 cm. rzeźba kościotrupa z kosą w prawicy. Dawniej była to bardzo popularna figura. Na całej Warmii znane było powiedzenie, kiedy chciano określić człowieka bardzo szczupłego, "wyglądasz, jak śmierć z Kiwit''. Śmierć została ustawiona w tym miejscu w 1311 roku, na pamiątkę zniszczenia wsi przez Litwinów.

Figurka została zniszczona w latach po II wojnie światowej. Obecna jest repliką, odtworzoną na podstawie starych zdjęć, przez Andrzeja Kwederackiego z Lidzbarka Warmińskiego, w 1991 roku. Dziś straszy parafian i turystów. Przypomina o rzeczach nieuniknionych...

Kościół otoczony jest potężnym murem w który wkomponowano trzy kapliczki. Wewnątrz murowanego (być może średniowiecznego) ogrodzenia, na podwórzu świątyni, znajdziemy figurę Chrystusa na postumencie, w który wmurowano tablicę z napisem wykonanym gotykiem, czy jak kto woli, szwabachą. "Przyjdźcie do mnie wszyscy!" - i niżej -"Dla uczczenia pamięci strzelca (kanoniera) Józefa Lora z Kerschdorf (obecnie Kiersnowo - wieś pomiędzy Krekolami, a Stoczkiem Klasztornym.) 14. lipca 1918, poległ bohatersko za Ojczyznę we Francji.

Kiwity są dość rozległe. Dominuje to stara zabudowa, typowa dla wsi warmińskich. Tuż przy kościele zobaczymy willę z 1911 roku właśnie odnawianą i remontowaną przez właścicieli. W czasie spaceru po miejscowości zobaczyć można stare domostwa z drewnianymi gankami i budynki z tzw. muru pruskiego. Znaleźliśmy także murowaną kapliczkę usytuowaną na prywatnej posesji. Wjeżdżających do Kiwit od strony Lidzbarka Warmińskiego wita zabytkowy krzyż przydrożny.

Turysta może się tu zatrzymać w gospodarstwie agroturystycznym lub skorzystać z usług sklepów, piekarni, domu kultury z biblioteką i dostępem do internetu, wkrótce otwarty zostanie też bar z typowo warmińskimi daniami takimi jak: gyros, kebab, zapiekanka, pizza...

Po zwiedzeniu Kiwit skręcamy w wąską, ale dobrze utrzymaną drogę prowadzącą do Stoczka Klasztornego. Odległość do tego sanktuarium to zaledwie 6 kilometrów. Jeśli podróżujemy do Lidzbarka Warmińskiego ze Stoczka możemy pojechać w kierunku Kierwin. Będzie bliżej. A jeśli chcemy zwiedzić najbliższą okolicę Kiwit (co polecam) trzeba koniecznie dotrzeć do Krekol i zajrzeć do tamtejszego gotyckiego kościoła o którym już wkrótce napiszę.

Andrzej Grabowski