Wozławki: kościół parafialny pod wezwaniem św. Antoniego Opata

Wozławki (niem. Wuslack) to wieś lokowana w 1357 roku przez biskupa warmińskiego Jana Stryprocka. Powtórny przywilej lokacyjny uzyskała w roku 1564 z rąk biskupa Stanisława Hozjusza i dopiero wtedy przewidziano uposażenie dla parafii.
Kościół wybudowany został w latach 1370 - 1380, ale bez wieży, którą wzniesiono dopiero ok. 100 lat później. Pierwsza wzmianka o proboszczu pochodzi z roku 1379.
W latach 1717 - 1728 proboszczem był konwertyta (po śmierci żony i syna przeszedł z protestantyzmu na katolicyzm i przyjął święcenia kapłańskie) baron Gotfryd Heinrich Eulenburg z Galin, który odnowił wnętrze kościoła w stylu barokowym i dobudował od południa kaplicę św. Brunona z Kwerfurtu w kształcie rotundy (1727 - 1728), która utrzymana jest również w tym stylu. Połączona jest ze świątynią kruchtą południową. Kaplica to budowla całkowicie otynkowana, przykryta kopułą, na której stoi latarnia. Wnętrze rotundy pokryte jest malowidłami znakomitego Macieja Jana Meyera z Lidzbarka Warmińskiego.
Zarówno kościół, jak i kaplica nigdy nie były przebudowywane, jedynie w roku 1877 gruntownie odrestaurowane.
Kościół w Wozławkach to budowla gotycka, orientowana, zbudowana z cegły o układzie polskim, na wysokiej podmurówce z kamienia polnego. Jego salowy korpus jest mocno wydłużony. Od północy zakrystią, od południa kaplicą oraz wieżą od zachodu.
Wieża obronna, dobudowana pod koniec XV wieku jest niska, ale bardzo masywna. Ozdobiona jest wnękami zamkniętymi dwułuczem, ostrołukowymi blendami, tynkowanym fryzem oraz stylowymi szczytami.
Nad portalem wejściowym, profilowanym, w oprawie ostrołukowej stoi w niewielkiej niszy rzeźba Matki Bożej Niepokalanie Poczętej (Wniebowziętej?). Wieża przykryta jest dwuspadowym dachem. Górna kondygnacja to ganek staży, świadczący o obronnej jej funkcji. Kiedyś na wieży był dzwon odlany w Gdańsku w I połowie XVII wieku, ale w czasie wojny został zdemontowany i nigdy do Wozławek nie wrócił. Wiadomo, że znajduje się na terenie Niemiec. Z boku wieży nieczynny zegar słoneczny oraz wmurowane wzory z cegły zendrówki, czyli cegły mocno wypalonej, aż do granicy zeszklenia, o powierzchni znacznie ciemniejszej i błyszczącej niż zwykła cegła.
Szczyt wschodni prosty, z oknem zamkniętym łukiem odcinkowym i dwoma ostrołukowymi blendami oraz schodkowym, gotyckim szczytem z ustawionych kątowo lizeno - sterczyn.
Do nawy od strony północnej dołączona jest zakrystia ze schodkowym zwieńczeniem i blendami.
Wzdłuż korpusu, pod gzymsem, przez całą długość biegnie fryz opaskowy. Zewnętrzna nawa podparta jest też w kilku miejscach przyporami oraz umieszczono w niej okna zamknięte łukiem odcinkowym w oprawie tynkowej.
Wewnątrz nawy niskie, pozorne sklepienie krzyżowe z regencyjną polichromią z I połowy XVIII wieku.
Ołtarz główny z roku 1726 prawdopodobnie wykonany w warsztacie Krzysztofa Peuckera z Reszla (niektóre źródła podają warsztat Bernarda Schmidta z Reszla). W części głównej obraz z patronem świątyni, czyli św. Antonim Opatem, w części górnej obraz "Wniebowzięcie".
Ołtarze boczne, barokowe. Lewy z obrazem "Piety", a prawy ze "św. Anną".
Ambona bogato zdobiona, również barokowa.
Zagroda chrzcielna (baptysterium) wykonana również w tym stylu. W zwieńczeniu znajduje się późnogotycka grupa św. Anny Samotrzeć z początku XVI wieku.
Organy z prospektem organowym mało ozdobne. Uwagę przyciągają jedynie namalowane na parapecie portrety św. Cecylii - patronki muzyki kościelnej i króla Dawida - twórcy psalmów.
Nad wyjściem z kościoła do kruchty kaplicy św. Brunona znajduję się wielce interesująca scena Ukrzyżowania. To rzadkie dzieło łączy rzeźbę z malarstwem. Krzyż z Chrystusem wyrzeźbiony jest w drewnie, natomiast postacie towarzyszące, czyli Matka Boska i św. Jan i Maria Magdalena namalowane są bezpośrednio na ścianie.
Teren wokół świątyni otoczony jest otynkowanym murem z kilkoma bramami wejściowymi, które wykonano z kutego żelaza. W jej obrębie jest też cmentarz parafialny z licznymi nagrobkami mieszkańców wsi.
Wozławki położone są 5 kilometrów od Bisztynka w kierunku Bartoszyc, przy dawnym trakcie bartoszyckim, obecnie drodze krajowej nr 57. To północna granica historycznej Warmii. Tuż za wsią kończy się Warmia, a zaczyna Natangia.
Mariola Adela Karpowicz