Bażyny: kościół z początku XIV wieku

Bażyny (niem. Basien, Baysen) to wieś lokowana na prawie chełmińskim przez biskupa warmińskiego Henryka I Fleminga w roku 1289. Nazwę swą zawdzięcza rodzinie Flemingów (właściciele wsi), którzy później używali formy - de Basien (w Polsce rodzina ta nosiła nazwisko Bażyński). Kolejny właściciel wsi - Jakub Bartsch (Barcz) w 1611 odnowił kościół, co poświadcza kamienna tablica inskrypcyjna z jego herbem (wiewiórka) wmurowana w zewnętrzną, południową ścianę świątyni.

W roku 1866 kościół doczekał się następnej przebudowy, w której wykonano szczyt wschodni. Przywrócono również oknom ostrołukowy wykrój, a w miejscu rozebranej w 1845 wieży zbudowano przedsionek. W roku 1937 nad tym przedsionkiem wzniesiono drewnianą, nieźle harmonizującą z całością, wieżę. Kościół określić można jako bezstylowy, ze skromnymi późnośredniowiecznymi reminiscencjami.

Świątynia jest budowlą orientowaną, typu salowego, murowaną z cegły i kamienia oraz prawie całkowicie otynkowaną. Posiada od zachodu wieżę drewnianą (oszalowaną deskami), nadbudowaną nad murowanym przedsionkiem, która przykryta jest dachem ostrosłupowym, zwieńczonym żelaznym krzyżem i kogutkiem. Wejście do kruchty bardzo skromne, wykrojone w ostrołuku, nad nim dwa niewielkie okna zakończone tym samym stylem.
Od wschodu szczyt neogotycki, częściowo otynkowany, również skromny, z blendą i dwoma oknami zakończonymi ostrołukiem, podparty w narożach skarpami przechodzącymi w ceglane sterczyny, z wąskimi blendami, zakończone krzyżami. W części środkowej sygnaturka na sygnaturkę z łamanym daszkiem zakończonym krzyżem.
Od północy zakrystia z interesującym szczytem, blendami zakończonymi łukiem odcinkowym, całkowicie otynkowana. Od południa zaś kruchta, niewielkiej urody, nakryta dwuspadowym dachem.
Okna w świątyni, w części górnej, wypełnione skromnym witrażem, płytko osadzone, zakończone ostrołukiem.
Kościół znajduje się pośrodku wsi. Na jego terenie można natknąć się na pojedyncze nagrobki z krzyżami.
Aby go obejrzeć należy udać się z Ornety drogą na północny zachód w kierunku Młynar (6km).
Mariola Adela Karpowicz